تابستون ۹۹، من و مینا درگیر اجرای چندتا کمپین اینفلوئنسر مارکتینگ توی ویولت بودیم. هر دفعه که یه مشتری میومد سمت‌مون واسه کمپین، ما باید یه تایمی می‌ذاشتیم که ببینیم چه اینفلوئنسری به درد اون بیزینس می‌خوره. بعد مشکل این بود که از یه جایی به بعد افتاده بودیم توی یه لوپ بسته. یعنی یه سری اینفلوئنسر خوب می‌شناختیم که اگه به درد بیزینسی می‌خورد پیشنهادش می‌دادیم، ولی راه حل جدی‌ای واسه اینکه اینفلوئنسرهای جدید رو کشف کنیم نداشتیم. یه سری لیست هم توی اینترنت بود اون موقع. مثلا یادمه که نیما شفیع‌زاده یه لیستی داشت. همون لیسته رو برداشتیمش و با مینا یه سری دیتای دیگه مثل تعداد فالوور و میانگین لایک و دسته‌بندی رو بهش اضافه کردیم که کاربردی‌تر شه واسه‌مون. ولی خب هنوزم به نظرمون همهٔ چیزی که می‌خواستیم نبود.
وسط همین اوضاع و احوال یه ایده‌ای افتاد وسط: بریم از توی ساجسشن‌های خود اینستاگرام اینفلوئنسرهای جدید رو پیدا کنیم (اگه نمی‌دونید ساجسشن چیه جلوتر گفتم). وقتی رفتیم که این کار رو استارت بزنیم، یه چیز جالب‌تر به ذهن‌مون رسید: با این ساجسشن‌ها می‌تونیم یه گراف از اینفلوئنسرها بسازیم؟ چرا همچین کاری جالب بود؟ چون می‌تونستیم یه دسته‌بندی تر و تمیز از اینفلوئنسرها داشته باشیم. تا قبل از اون مجبور بودیم بگیم فلان اینفلوئنسر، اینفلوئنسرِ لایف‌استایل یا بلاگره؛ ولی آیا همه بلاگرها مثل هم بودن؟ مشخصا نه. بلاگرهای فلان‌فمیلی و بیسارهوم که خیلی‌هاشون با قرعه‌کشی و جایزه بالا اومده بودن باید می‌رفتن توی یه لیگ و بلاگرهای قدیمی‌تر که محتوا اصیل‌تری تولید می‌کردن و رشد ارگانیک داشتن یه لیگ دیگه. حدس ما این بود که این روشه واسه جدا کردن این‌ها جواب میده. البته مینا اولش خیلی خوشبین نبود ولی خب قانع شد که بریم توی دل کار. رفتیم توی دل کار و خروجی همچین چیزی شد:
هدفم از نوشتن این بلاگ‌پست این بود که مسیری که رفتیم رو بگم تا اگه کسی خواست تکرارش کنه، یه دیدی داشته باشه. اگه دوست داشتید شما هم برید توی دل کار ادامه پست رو بخونید (:.
قبل از شروع چندتا نکته بگم:
- یه نکته خیلی مهم این آموزش (اگه بشه اسمش رو آموزش گذاشت) اینه که به هیچ دانش برنامه‌نویسی نیاز نداره. بخش خوبی از مسیر رو میشه با کد نوشتن هم پیش برد ولی من چون بلد نبودم از این راه نرفتم. فلذا اگه شمام برنامه‌نویس نیستید نگران نباشید اصلا.
- فاز من اینه که تا جای ممکن هر نکته‌ای هست توی مسیر ساخت گراف بگم ولی خب همزمان از خیلی از جزئیات صرف نظر می‌کنم؛ فلذا این یه آموزش قدم به قدم نیست. خیلی مهمه که به ابزارهایی که قراره توی مراحل ساخت گراف ازشون استفاده بشه یه آشنایی اولیه داشته باشید یا اگه ندارید زمان بذارید و یاد بگیرید.
- انجام دادن این کار اصطلاحا Itterativeئه. یعنی احتمالا هر بار که ساجسشن‌ها رو در میارید، میبینید که یه سری اینفلوئنسر جدید پیدا کردید که می‌تونید به گراف اضافه‌ش کنید. به خاطر همین کلا باید یه صبر و حوصله خوبی توی طول ساختش داشته باشید.
- من توی این کاره اصلا اکسپرت نیستم و بخش خوبیش رو هم با آزمون و خطا انجام دادم. شاید جاهایی رو اشتباه کرده باشم ولی چون خروجی نهایی با عقل جور در میومد، حدسم اینه که تهش تونستم به چیز قابل قبولی برسم.
- خروجی نهایی کار رو آخر همین پست گذاشتم و می‌تونید دانلود کنید؛ منتها این خروجی آخرین بار پاییز ۹۹ آپدیت شده. چرا آپدیت جدیدترش رو نذاشتم؟ چون نداشتم (: در واقع خودمم دیگه آپدیت نکردمش.
همین دیگه. بریم توضیح بدم که گراف رو چجوری ساختم.
مواد لازم
- یه اکانت به درد نخور و جدید توی اینستاگرام که هم اینفلوئنسری رو باهاش فالو نکرده باشم، هم اگه زد بستش ناراحت نشم
- اکستنشن کروم Web Scraper برای اینکه ساجسشن‌ها رو اسکِرِیْپ کنم
- گوگل‌شیت برای اینکه دیتاهای اسکِرِیْپ‌شده رو تمیز و مرتب کنم
- نرم‌افزار Gephi برای اینکه گراف رو بسازم (اگه تا حالا حتی اسمشم نشنیدید، اصلا نگران نباشید. منم قبل از کار باهاش اسمشو نشنیده بودم. با یه کم سعی و خطا کار در اومد.)
- اختیاری: Adobe Illustrator برای اینکه خروجی تصویری نهایی رو تر و تمیز کنم
- ۱۰ – ۱۵ ساعت کار اکتیو و ۴ – ۵ روز کار پسیو (چون منتظر بودم تا دیتاها اسکریپ بشن). چون الان چند قدم از اون موقع من جلوترید، احتمالا نصف این ازتون وقت بگیره.
دستور پخت
استخراج داده‌ها با Web Scraper
خب اول یه مرور بکنیم که ساجسشن اینستاگرام چیه: توی هر پیج اینستاگرامی که برید کنار دکمه Message (یا همون دایرکت خودمون) یه علامت آدمک هست که اگه اونو بزنید، خود اینستاگرام بهتون یه سری پیج دیگه واسه فالو کردن پیشنهاد میده. حالا این پیج‌ها رو اینستاگرام بر چه اساسی پیشنهاد میده؟ نمی‌دونیم! در واقع خیلی هم مهم نیست که دقیق بدونیم. اگه از دید اینستاگرام نگاه کنیم، اون پیج‌ها احتمالا باید از نظر سبک و محتوا نزدیک‌ترین پیج‌ها به پیجی که دارید میبینید باشن. چرا؟ چون پیش‌فرض اینه که شما از پیجی که الان توشید خوش‌تون میاد و باید پیج‌هایی رو پیشنهاد بده که با بالاترین احتمال از اونام خوش‌تون بیاد. حالا اینا همه‌ش حدس و گمانه ولی اگه قبول ندارید هم جای نگرانی نیست. وقتی گراف رو بسازید میبینید که واقعا انگار یه همچین چیزهایی اون پشت هست (:.
چند تا نکته کنکوری درباره ساجسشن‌ها: اول این که توی ساجسشن‌ها پیج‌هایی که فالو کردید نمیاد. به خاطر همین توی مواد لازم گفتم که پیج جدید ساختم که باهاش اینفلوئنسری رو فالو نکرده باشم. دوم اینکه یه سری از پیج‌ها ساجسشن‌شون رو بستن. یعنی این دکمه توی پروفایل‌شون دیده نمیشه. اگه پیجی ساجسشنش رو ببنده، خود اون پیج هم توی ساجسشن‌های بقیه نمیاد. فلذا ممکنه استثنائاتی هم باشن که با این روش شناسایی نشن. سوم هم اینکه ممکنه این ساجسشن‌ها بر اساس رفتار هر اکانتی شخصی‌سازی بشن یا حتی در طول زمان تغییر کنن. اکانت نو ساختن تا حد خوبی ریسک این اتفاق رو کم می‌کنه.
خب حالا نوبت استفاده از Web Scraperئه. ماجرا خیلی ساده‌ست. باید یه Sitemap می‌ساختم که دونه دونه بره توی پیج اینفلوئنسرها، اون دکمه قرمزه که بالا نشون دادم رو بزنه، بعد دونه دونه اون دکمه زرده رو بزنه و همه ساجسشن‌ها رو دانلود کنه. این تیکه یه کم قلق داره. پیشنهادم اینه که Web Scraper رو باز کنید و خودتون برید توی کارش. با سعی و خطا به نتیجه می‌رسید قطعا.
بعد از اینکه Sitemap رو ساختم، زدم که اسکریپ بشه. یه چند روزی روزی لپ‌تاپم روشن بود تا خودش دونه دونه ساجسشن‌ها رو در بیاره. نکته اینه که من این کار رو با تعداد کمی فالوور اولیه شروع کردم و به خاطر همین تعداد ایتریشن‌ها زیاد شد. اگه خواستید شمام همین مسیر رو برید، واسه اینکه لیست اولیه بزرگ‌تری داشته باشید و سرعت کارتون بالاتر بره می‌تونید لیست اینفلوئنسرهای ایرانی رو توی همین بلاگ خودم بردارید. یه چیز دیگه‌م هست که اصلا توی این کار عجله نکنید. اگه خیلی تندتند این حرکت رو بزنید به احتمال زیاد اینستاگرام اکانت‌تون رو موقتی یا حتی دائمی می‌بنده. من ۳-۴تا اکانت سر این اشتباه سوخت دادم تا الان.
اگه اولین باره که با Web Scraper کار می‌کنید، احتمالا اولش یکی-دو ساعتی رو باید زمان بذارید تا کامل کار باهاش رو یاد بگیرید. اگه برنامه‌نویس نیستید خیلی اکید توصیه می‌کنم که به همین بهونه کار با Web Scraper رو یاد بگیرید. بعدا خیلی جاها نجات‌تون میده قطعا. اگه سوالی هم داشتید که در خدمتم.
تمیزکاری توی گوگل‌شیت
بعد از اینکه فرایند اسکرِیپ کردن تموم شد، خروجی‌های CSV رو گرفتم و دیتاش رو بردم توی گوگل‌شیت. قدم اول توی گوگل‌شیت این بود که سطرهای تکراری رو حذف کنم. ماجرا اینه که هر بار که اون فلشه که بالا گفتم (با زرد نشونش دادم) رو بزنید، یه تعدادی از ساجسشن‌ها تکراری و چندباره اسکریپ میشن. فلذا توی گوگل‌شیت باید اون تکراری‌ها رو حذف می‌کردم. قدم دوم این بود که ساجسشن‌ها رو از غیراینفلوئنسرها عاری کنم. به عبارت دیگه هر ساجسشنی که سلبریتی یا پیج عمومی بود رو باید حذف می‌کردم تا گراف نهایی‌ای که می‌سازم فقط شامل اینفلوئنسرها باشه. قدم سوم هم این بود که از توی ساجسشن‌ها اینفلوئنسر جدید پیدا کنم و توی ایتریشن بعدی دوباره روی همون‌ها این حرکت رو بزنم.
خلاصه من اون‌قدر این کار رو ادامه دادم که ۷۸۰ تا اینفلوئنسر پیدا شد (رأس‌های گراف) که مجموعا ۳۲٬۲۸۵ ساجسشن (یال‌های گراف) داشتن.
ساختن گراف توی Gephi
قبل از اینکه این پروژه رو شروع کنم اصلا نمی‌دونستم که همچین چیزی وجود داره. در واقع هیچ ایده‌ای نداشتم که بعدا قراره گراف رو با چی بسازم، گفتم شروع می‌کنم بالاخره یه چیزی پیدا میشه. وقتی داده‌ها تر و تمیز شدن یه کم گشتم دنبال راه حل ولی چیز به درد بخوری دستگیرم نشد. تهش یادم اومد که امیرحسین یه باری یه همچین چیزی ساخته بود. بهش پیام دادم و گفت برو فاز Gephi رو بگیر. رفتم گرفتم، فوقع ما وقع.
فرایند ساخت گراف با Gephi خیلی پیچیده نیست و به نظرم ارزشش رو داره که لذت کشفش رو خودتون ببرید. یکی دو ساعت هم تایم خالی کنید که بتونید با خیال راحت گراف‌تون رو دست‌کاری کنید و بچینید. تا جایی که یادمه Gephi به شدت رَم اشغال می‌کرد. فلذا هم سعی کنید از سیستم خوبی استفاده کنید، هم تا جای ممکن رم‌تون رو خالی کنید و هم صبر و حوصله داشته باشید.
خوشگل کردن گراف توی Illustrator
اون گرافی که توی Gephi ساخته بودم بدی نبود ولی خب میشد خوشگل‌تر باشه. در نتیجه یه خروجی SVG ازش گرفتم و بردمش توی ایلاستریتور. اینو بگم که من با ایلاستریتور صرفا یه آشنایی اولیه داشتم که در حدی بود که کارم رو راه بندازه. اونجا یه کم فونت و ظاهر و اینا رو تغییر دادم. یه سری توضیحات هم بهش اضافه کردم تا شکل کلیش شد این:
دانلود گراف
پیشنهادم اینه که از نسخه SVG استفاده کنید. نیاز به نرم‌افزار خاصی هم نداره، می‌تونید با مرورگر بازش کنید.
ته‌بندی
شاید الان براتون سوال باشه که این گرافه واقعا هم به دردی می‌خوره؟ بذارید تجربه صادقانه خودم رو بگم. چند هفته بعد از این که این گراف تکمیل شد، من رفتم دیوار. به خاطر همین با مینا تصمیم گرفتیم که موقتا کمپین‌هایی که توی ویولت اجرا می‌کردیم رو موقف کنیم. توی دیوار که Social Marketer بودم چندباری گذرم به این گرافه افتاد اما به یه دلیل مهم خیلی کمکی بهم نکرد. اون موقع من بیشتر روی تبلیغات کارنامه تمرکز کرده بودم و فازمون این بود که با تعداد محدودی واینر پرفالوور کار کنیم (اینجا یه کم توضیح دادم درباره‌ش). خب منطقا وقتی دنبال همچین اینفلوئنسرهایی هستی، خیلی‌هاشون رو می‌شناسی و گزینه‌هات هم محدودن، فلذا گراف کمک زیادی نکرد. خلاصه‌ش رو بخوام بگم اینه که حدس می‌زنم اگه دنبال اینفلوئنسرهای با کمتر از ۳۰۰ هزار فالوور هستید یه همچین چیزی بیشتر کمک‌تون می‌کنه. چون هم تنوع‌شون زیاده و هم ممکنه خیلی‌هاشون رو نشناسید. از طرف دیگه اگه می‌خواید کمپین‌های بزرگ با تعداد اینفلوئنسر بالا برید، همچین گرافی کمک می‌کنه که سلیقه‌های مختلف رو پوشش بدید. درباره این قضیه توی گزارش کمپین موتن‌رو هم صحبت کرده بودیم قبلا.
همین دیگه. اگه سوالی چیزی هم بود توی کامنت‌های همین پست یا آدرس maahdijaalaali در جیمیل در خدمتم. اگه احیانا آپدیتی هم روی این لیست دادم توی لینکدینم میگم حتما.
عکس کاور رو با بینگ جنریت کردم.